گورستان ارمنی ها یا قبرستان مسیحیان مشهد ابتدا در پل فردوس ( خیابان دانش کنونی ) قرار داشت. این قبرستان در حدود سال ۱۳۲۶ خورشیدی ۱۹۴۷ میلادی خراب شد ( مصاحبه با آقای شبستری که از افراد کهنسال مشهدی محل مصاحبه استانداری مشهد 79/10 خ) و به جای آن قبرستانی در حاشیه خیابان شیخ حر عاملی به وجود آمد .
این محل ابتدا بزرگتر بود، ولی شهرداری قسمتی از آن را برای ایجاد خیابان گرفت و زمین را به دو قسمت تقسیم کرد، که قسمتی در طرف دیگر خیابان قرار دارد . تاریخ دقیق انتقال قبرستان ارامنه به خیابان عامل مشخص نیست. احتمالا حدود سال‌های ۱۳۲۲ خورشیدی این قبرستان ایجاد شده است. بنا به گفته خود ارامنه، نخستین شخصی که در اینجا دفن شده خانم کاترینا هاکوپیان همسر آقای هاروتونیان می باشد که متولد شوشی بوده و در سال ۱۳۲۲خورشیدی در این محل دفن گردید.
چندی بعد بر روی قبر او ساختمان مادور یا ماتور را بنا نهادند. ساختمان مادور شبیه کلیسا می باشد که در اندازه کوچکتر بنا شده است و مراسم کلیسایی تدفین در آن انجام می‌شود. تاریخ بنای ماتور در آن سال ۱۳۲۵ خورشیدی ثبت شده است.
ارامنه رسم دارند بر روی سنگ قبر، مشاغل افراد را هک کنند به این علت در روی قبرها علایمی شبیه کندر گردان ،علامت پزشکی و غیره دیده می‌شود که نشان‌دهنده شوق صاحب قبر است.
در قبرستان ارامنه ی مشهد تاریخ تولد و وفات افراد به میلادی و محل تولد آنها ذکر شده است . در این قبرستان سنگ قبرهای قدیمی تر متعلق به ۱۳0۰خ ۱۹۲۱ میلادی و پیش از آن هم وجود دارد، از مکان‌های دیگر به اینجا منتقل شده است آخرین فردی که در این قبرستان دفن شده متعلق به سال ۱۳۷۴ خورشیدی به نام شورا محرابیان می باشد به علت اینکه بیشتر وابستگان ارامنه در خارج از مشهد بیشتر در تهران به سر می برند مردگان را به تهران می برند و در آنجا دفن می کنند .
با ورود به قبرستان ، فضایی مشاهده می شود که ۳۳ قبر در آن وجود دارد و متعلق به سربازان لهستانی می باشد که در جنگ جهانی دوم سال ۱۳۲۴ خورشیدی/1945 م به ایران آمده و وسیله نقلیه آنها در نزدیکی قوچان دچار آسیب گردیده و کشته و در اینجا دفن شده‌اند . قبرهای مسیحیان دیگر چون آشوری ها هم در اینجا قرار دارد . قبر افراد روسی، فرانسوی، آمریکایی، سویسی نیز در اینجا دیده می‌شود. مقبره بنیانگذار کلیسای مشهد آقای هاروطونیان هم در این قبرستان است. افرادی با نام های اسلامی نیز در آنجا دفن شده‌اند، به طور نمونه جعفر سلطانی متولد ۱۲۸۸ خورشیدی و متوفی ۱۴ بهمن ۱۳4۲.
در این گورستان سنگ قبرهایی به زبان های ارمنی، فرانسوی ،انگلیسی، فارسی و آشوری وجود دارد. در گوشه و کنار قبرستان گلدان های خالی بسیاری افتاده است؛ زیرا مسیحیان رسم دارند که بر سر هر قبر گلدان های کندر قرار دهند . دود کردن کندر یکی از آداب مذهبی است. در کلیسا هنگام اجرای مراسم مذهبی و ضمن مراسم سوگواری کندر دود میکنند.
همانطور که ذکر شد در این قبرستان از سال ۱۳۷۴ خورشیدی ۱۹۹۵ میلادی دیگر کسی دفن نشده است ولی همچنان مورد توجه و زیر نظر ارامنه می باشد. از محدوده این گورستان شامل قسمتی از حاشیه خیابان حر عاملی تمام بلوار شهید کریمی تا ساختمان مخابرات ، از طرف دیگر هم تا حریم ساختمان شهرداری وسعت داشته که پس از خیابان کشی ها گورستان را محدود به چهاردیواری فعلی (حاشیه سه راهی حر عاملی و شهید کریمی) کرده است. ولی ظاهراً چیزی از قبور تخریب نشده زیرا در این بخش ها باغ وجود داشته که ما بقی آن را می توان دید.
کلیسا یا بنای قدیمی کوچکی شبیه آن نیز وجود دارد که زمانی محل دعا و برگزاری مراسم عزاداری و سوگواری ارامنه بوده است.1 | 
......
