محله چهارباغ مشهد، از غرب به خیابان آزادی و ضلع شرقی مجموعه تجاری بازار مرکزی آستان قدس و کوچه تلفنخانه و از شمال به بالاخیابان، کوچه چهارباغ و کاروانسرای ملک محدود میباشد. قسمت شرقی آن تا کوچه ملک و بازار سنگتراشها (تخریب شده تا سال ۷۴) امتداد دارد. همچنین قسمت جنوبی محله تا بازار بزرگ و مسجد ازبکها (۷۲تن)، کوچه ارگ و کوچه شوکتالدوله و کوچه پنجه (خیابان خسروینو) امتداد دارد.
این محله تا اوایل دهه ۲۰ از محلات درجه یک مشهد بود و از آن به بعد اقبال محله به افول گرایید و منازل اشراف به محله ارگ، کوچه عدلیه، چهارطبقه، خیابان جنت و خیابان جم انتقال یافت.
علت شهرت محله به این نام، به واسطه درختکاری چهار ردیفه بالاخیابان به سبک چهارباغ اصفهان نبوده است. چرا که به طور قطع قدمت چهارباغ مشهد بیش از چهارباغ اصفهان بوده و به دوره تیموری برمیگردد. در این محدوده که در ابتدا محله اشرافینشین شهر به حساب میآمده، منازل اعیاننشین با اندرونی و اطاقهای بزرگ که تنبی (tenebi) گفته میشد قرار داشته که در اواخر بیشتر برای عروسی، مجالس عمومی و روضهخوانی ایام سوگواری به کار میرفت. این منازل دارای درختان فراوان مثمر و غیرمثمر با حوض و حوضخانه، درشکهخانه و اصطبل بود.
این محله در دورانهای مختلف و تا قبل از رونق گرفتن محلات جدید، محل استقرار حاکم شهر به حساب میآمد. این محله یکی از محلات اشرافی قدیم مشهد به حساب می آمده که می توان از برخی نام های کوچه ها به این نتیجه رسید. کوچه هایی مانند شوکت الدوله ، حاج محمود هراتی ، در این محله بناهایی وجود دارد که دارای اهمیت هستند.1
یکی از بناهایی که در این محله وجود داشته کنسولگری آمریکا می باشد. ساختمان این کنسولگری متعلق به ۲۰۰ سال پیش است و در کوچه چهار باغ قرار داشته است ساختمان داخلی این کنسولگری با ساختمان اصلی که در محل کار سر کنسول بوده در قسمت راست ساختمان قرار دارد و در روبروی ساختمان اصلی ساختمانی وجود دارد با اتاق های متعدد که به احتمال زیاد محل اقامت سرکنسول و احتمالاً کارکنان کنسولگری بوده است. این ساختمان همچنین دارای حوض انبار و اصطبل هم بوده است در سال ۱۳۲۲ ه.ش ساختمان این کنسولگری توسط حاج آقای کوزه کنانی از آمریکایی ها خریداری شده است و بعد از فوت ایشان این ساختمان به هیأت مذهبی خمینی شهر فروخته شد.۲ |