• نمایش محتوا
        نمایش تاریخچه
        امرغان طوس

         

        موقعیت سیاسی


        روستای امرغان طوس (Amerqan-e Tus) از توابع دهستان طوس بخش مرکزی شهرستان مشهد می باشد.

        وجه تسمیه


        در گذشته به آن ابرغان طوس (Abarghan-e tus) یا ابرغان (Abarghan) یا ابرغن (Abarghan) یا امرقان طوس (Amarqan-e Tus) هم می گفتند. اتیمولوژی این نام واژه جغرافیایی از سه منظر قابل بررسی است:
        منظر اول: آنان که نام این روستا را ابرغان / ابرقان / ابرغن می دانند. در این صورت این واژه از ابر Abar + غن / غان/ قان تشکیل شده است.
        ابر در زبان پهلوی apar گفته می شود و به معنای بالا، بلندی، آغوش، بر، به، با، بلای، زبر، روی، سر می باشد. (منبع 14، 1/ 121؛ منبع 3، 1/ 78-79)
        واژه های ترکیبی ابرتن (abartan) یا اورتن (avartan)، به معنای مغرور و خودخواه (در مقابل ایرتن Irtan، به معنی فروتن، متواضع)؛ ابر توم (Abartum)، به معنی بالاترین، برترین و بلندترین؛ ابر کام (abarkam) که نام پسر داریوش هخامنشی است، به معنی بسیار کامروا؛ ابر مرد (Abarmard) به معنای مرد ممتاز، برتر، برجسته (در انگلیسی به آن ابرمن یا سوپرمن گفته می شود) و ابر مان (Abarman) به معنی رئیس خانه، کدخدا و مسئول آمده اند. (واژه نامه پازند، 23/24)
        واژه غان/ غن/ گان، پسوند نسبت است و ابرغان (ابرگان)، در مجموع به معنای جای بلند یا بلند جایگاه یا مکان بالا می باشد.
        ٢. کسانی که نام آبادی را امرغان/ امرگان/ امرغن/ امرغان دانسته اند، که تلفظ تاریخی و امروزی این جاینام نیز می باشد.
        شایان ذکر است که نام واژه جغرافیایی آمرغان از نام های منحصر به فرد در کشور ایران است، که هر دو جاینام در شهرستان مشهد واقع شده است:

           
           
        1. امرغان (به مفهوم مطلق و بدون پسوند)، از توابع دهستان طوس بخش مرکزی شهرستان مشهد، که برای تفکیک از روستای همنام خود در یک بخش و یک شهرستان، به نام (امرغان طوس) شناخته می شود. منظور از روستای (امرغان) در اسناد و مدارک تاریخی، همین آبادی می باشد.

        2. امرغان سفلی، از توابع دهستان کنویست بخش مرکزی شهرستان مشهد.


         
        در خصوص ریشه شناسی این جاینام چند دیدگاه وجود دارد:
        ۱. امر (amar) و پسوند نسبت قان/ گان/ غن: دیدگاه نخست: امر amar(r) واژهای عربی و صفت تفصیلی مر (=تلخ) است، به معنای (تلخ تر) (منبع 14،1/351)، که با پسوند غان/گان، به معنی مکان تلخ یا جایگاه تلخ تر (احتمالا به واسطه تلخی آب یا نامساعد بودن امکان حیات یا وجود گیاه های تلخ تر) می باشد.
        دیدگاه دوم: امر (amar) در زبان پارسی باستان، به معنای بی شمار، بی حد، بسیار زیاد است و امر کان (amarkan) / آمرگان (amargan)، یعنی: بی شمار، به طور کلی، همانیک، همیستی، بسیار زیاد. واژه نامه پازند، 4۸) در زبان پهلوی امر (a-mar) و امرک (a-mar-ak) به همین معنا می باشد. (منبع 2، 15-16)
        دیدگاه سوم: برخی نیز امر را همان امرو (amru) می دانند، که صورتی از امروت (amrut) (=امرود amrud) است، به معنای گلابی. (منبع 31، 1 /129؛ منبع 32، 8 /261؛ منبع 12، 1 /266-267)
        منظزر سوم: آمرغ + آن:
        دیدگاه اول: برخی از اهالی معتقدند که (امرغان) به معنای (محل مرغان) است، که به مرور زمان به امرغان تبدیل شده است.

        تاریخچه


        روستای امرغان طوس، در عصر رنسانس اسلامی، یعنی سده چهارم هجری، در دشت توس بنیاد نهاده شده و یافته های باستان شناسی نشان می دهد به عنوان یکی از شهرک های طوس بزرگ دارای مسجد و بازار و خانه های مسکونی حیاط دار و مزارع کشاورزی وسیع و باغ های میوه بوده است.
         
        برخی از تاریخنگاران تلاش کرده اند این روستا را از منظر زبان شناسی و سیر تطور نام واژه ها و ضبط اسامی جاینام ها توسط کاتبان قرن نهم هجری، با (قریه بر عن) (در بلوک رادکان) یا (قریه مرغوانان) (در بلوک تبادکان) ولایت طوس در کتاب شهاب الدین عبد الله خوافی تطبیق دهند. (منبع 35)
        شکوه و آبادانی آن تا دوران یورش مغول به سرزمین خراسان استمرار داشته و حتی با وجود ویرانی طوس و نیشابور بر اثر هجوم مغول و تاتار، دوباره این آبادی در عصر صفویه در کنار مخروبه های شهر اسلامی سر بر آورده و به تدریج بر وسعت آن افزوده می شود.
        در دوران قاجاریه، نام آن به کرات در اسناد و مدارک تاریخی ذکر می شود، چنان که علی نقی حکیم الممالک، که در رکاب ناصرالدین شاه قاجار در روز ۱۲ صفر ۱۲۸۴ق./ ۲۵ خرداد ۱۲۴۶ش. به مشهد سفر کرده، نام این روستا را به شکل امرقان و به عنوان یکی از قراء و مزارع رو به چناران از دست راست بلوک میان ولایت مشهد ثبت کرده است. (روزنامه سفر خراسان،(۲۱۰محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، وضعیت این روستا در عصر ناصری (۱۳۰۰-۱۲۹۰ ق.) را چنین بیان می کند:
        قریه امرغان: در ۳ فرسخی شهر واقع است. قدیم النسق است. ۱۲ خانه وار رعیت دارد. زراعت این قریه از آب رودخانه کشف رود مشروب می شود. هوایش معتدل است و قشلاق است. نوکر دیوانی هم ندارد.) (منبع 36)
        کل روستا دارای مالکیت وقفی سیده رضوی می باشد و شکل آن نامنظم است. هسته اولیه آن در شمال روستا واقع گردیده و واحدهای مسکونی از نوع بادوام و نوساز می باشند.
        مرحله اول توسعه، که بازه زمانی ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۲ را در بر می گیرد، گسترش در پیرامون هسته اولیه و به سمت غرب بوده و افزایش نسبی جمعیت موجب رشد کمی ساخت و ساز واحدهای مسکونی بادوام در آن گردیده است.
        مرحله دوم توسعه، در حدفاصل زمانی اصلاحات ارضی تا پیروزی انقلاب اسلامی، در جهت جنوب روستا انجام یافته و به دلیل واگذاری زمین های زراعی و مسکونی به روستائیان، اهتمام بنیادی آنان در ایجاد واحدهای مسکونی با فرم و مصالح شهری و عرصه بیشتر و ایجاد شبکه معابر منظم تر استوار گردیده بود.
        مرحله سوم توسعه، پس از انقلاب اسلامی و در جهت غرب روستا شکل گرفته و کاربری های عمومی، بهداشتی و اداری در این مرحله تأسیس شده و تغییر چهره عمومی روستا اندکی محسوس تر گردید.

        موقعیت جغرافیایی


        این آبادی دشتی در موقعیت جغرافیایی ۵۹ درجه و ۳۳ دقیقه و ۵۵ ثانیه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۲۶ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض شمالی واقع گردیده و ارتفاع نسبی آن از سطح دریا ۱۰۰۴ متر است. این دهکده در ۱۰ کیلومتری شمال غرب شهر مشهد و شرق جاده مشهد به توس قرار گرفته و رودخانه کشف رود در جنوب غرب آن جریان دارد. آب و هوای آن معتدل خشک می باشد. (منبع 37)

        وسعت


        این روستا ۲۵ هکتار مساحت داشته و اهالی آن در ۱۴۷ واحد مسکونی اقامت دارند. تراکم نسبی جمعیت در آن ۲۲/48 نفر در هر هکتار می باشد.

        جمعیت



        ترکیب سنی


          alt= alt=

        نرخ رشد سالیانه


        alt=

        تاهل


        alt= alt=

        سواد



        آموزش


        alt= alt=

        اشتغال



        بهره برداران حوزه کشاورزی


        alt=

        اماکن مذهبی


        این روستا دارای یک باب مسجد است که در مرکز آن واقع می باشد.گویش و مذهب اهالی آن به زبان فارسی مشهدی سخن گفته و شیعه اثنی عشری هستند.خانه بهداشت این آبادی دارای یک باب خانه بهداشت روستایی در مرکز آن می باشد.

        سازمان اداری


        این روستا نه شورای اسلامی روستایی دارد و نه دهیاری.

        محلات


        این روستا داری محله بندی عرفی نیست و کل روستا شامل ساختار تک محله ای می باشد.

        ناموران معاصر


        عظیم بلال: نویسنده معاصر، عظیم بلال امرغان، در سال ۱۳۵۱ در شهرستان مشهد چشم به جهان گشود. وی دارای مدرک کارشناسی هتلداری از جهاد دانشگاهی بوده و در حوزه تخصصی هتلداریدفعالیت می نماید. تنها اثر منتشره این مؤلف نوقلم ۴۶ ساله عبارت است از:
        کنترل هزینه غذا در هتل مشهد: کتابدار توس، ۱۳۹۱

        آثار تاریخی



           
        1. تپه امرغان: در فاصله ۳۰۰ متری غرب روستای امرغان توس و حدود ۶ کیلومتری جنوب شرق شهر توس، بقایای یک زیستگاه باستانی که از انهدام ابنیه ای خشت و گلی و چینه ای به صورت تپه ای کم ارتفاع تشکیل شده بر جای مانده است. ابعاد این محوطه حدودا ۱۰۰×۱۵۰ متر می باشد و احتمالا در میان بارویی چینهای محصور بوده است. سطح تپه به دنبال فعالیت های کشاورزی خاکبرداری شده و جبهه غربی آن به زیر کشت گندم رفته است. بر اثر این خاکبرداری ها قسمت عمده لایه های فوقانی منهدم شده اند، اما بقایای موجود که در برش ها قابل مشاهده است از وجود ابنیه ای گلی و خشتی به همراه قلوه سنگ حکایت دارد. قطعات ظروف های سفالی سطح و اطراف تپه مرتبط به خمره و کوزههای ساده و ظروف لعاب دار آبی و تکه هایی از سفال های منقوش سیاه بر روی زمینه زرد رنگ می باشد که در مجموع از سده های اولیه تا دوران متاخر اسلامی قابل تاریخ گذاری هستند.


         
        تپه امرغان توس را می توان یکی از سکونتگاه های اقماری تابران و روستاهای باستانی اطراف آن که بر سر راه «مرو» قرار داشته، به حساب آورد. (منبع 38)

        رسته :امرغان طوس
        منابع :
        1. (Menasce, Pierre Jean de. Shkand - Gumanik Vicar, texte pazand pehlevi transcrit, traduit et commente. Fribourg, 1945, P. 266)
        2. فرهنگ زبان پهلوی، 36
        3. برهان قاطع
        4. (Horn GNE 4, id. NPSSpr. 50, Nyberg Man. Phl. Eilers MSS 45/1985 23f)
        5. (Boyce MMPP 4, Durkin-Meisterernst DMMPP 7)
        6. ( Gharib SD 192,203 )
        7. mac Kenzie ac.ir. 10/1976
        8. مجمع الفرس، ۳۳
        9. henning fkhwd 6
        10. Asatrian - Livshits Kurdica 82
        11. ۹۷gr..Hubschmann Arm
        12. فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی، 1/3-4
        13. وجه تسمیه شهرهای ایران، ۱۸
        14. فرهنگ فارسی معین،
        15. شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران،(1/158-159)
        16. علی مؤتمن، تاریخ آستان قدس، 140
        17. مشاهیر مدفون در حرم رضوی، 44/3-46
        18. نگاهی به تاریخ و جغرافیای شهرستان کاشمر، ۲۹۹
        19. فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، ۳۲/19
        20. فرهنگ نشابور
        21. روزنامه سفر خراسان
        22. فرهنگ جغرافیایی خراسان
        23. فهرستواره دستنوشته های ایران
        24. فرهنگ اعلام شهدا استان خراسان رضوی
        25. واژه نامه پازند
        26. شاهنامه
        27. فرهنگ جامع نامها و آبادی های کهن اصفهان
        28. گزارش نامه یا فقه اللغه اسامی امکنه
        29. شناخت تابران توس
        30. فرهنگ واژه های اوستا
        31. فرهنگ فارسی پاشنگ
        32. الابنیه
        33. جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو
        34. جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری
        35. جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو، 60
        36. کتابچه میان ولایت، در (جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری)، ۱86
        37. فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، ۳2/ 33
        38. شناخت تابران توس، ۹4-۹۵
        ایجاد کننده :اسما پهلوان مقدم
        Qr code
        امتیاز :0
        تعداد بازدید :85
        مطالب مرتبط
        امرغان طوس
        ارزیابی
        ارزیابی این مورد: